طرح صنعتی چیست؟

در زبان معمول، طرح صنعتی معمولا به شکل و ظاهر کلی یک کالا اشاره دارد اما در لسان حقوق مالکیت فکری طرح صنعتی خصوصیات مربوط به شکل و ساختار، و یا نقش و تزئینات به کار رفته در یک کالا به واسطه یک فرایند صنعتی است که در کالای خاتمه یافته ایجاد چشم نوازی و جذابیت کند. بنابر این به عنوان یک قاعده کلی، طرح صنعتی متشکل است از: ۱- ویژگی های سه بعدی مانند شکل یک کالا ۲- ویژگی های دو بعدی مانند تزئینات، خطوط یا رنگ های به کار رفته در یک کالا ۳- ترکیبی از موارد فوق طرح صنعتي در انواع گسترده اي از محصولات صنعتی و صنايع دستي بكار برده مي شود.؛ از ابزار فني و تجهيزات پزشكي گرفته تاساعت ها، جواهرات، كالاهاي لوكس و تجملي، ابزار خانگي، وسايل الكتريكي، ماشين هاي سواري، و از طر ح هاي نساجي گرفته تا كالاهاي تفريحی، همه مي توانند مشمول طرح صنعتي باشند.

چرا طرح های صنعتی باید حمایت شوند؟

طرح صنعتي آن چيزي است كه كالا را خوشايند و جذاب مي نماياند و لذا به ارزش تجاري و قابليت فروش يك محصول مي افزايد و حتی ممکن است علت منحصر به فرد فروش محصولات باشد حمایت از طرح صنعتی از طریق ثبت آن در مراجع ثبت صورت می گیرد و به موجب آن مالک از حق انحصاری جلوگیری از نسخه برداری غیر مجاز یا تقلید توسط اشخاص ثالث برخوردار می شود. این امر از نظر تجاری کاری بس مهم است و توانایی رقابت و کسب و کار را بهبود می بخشد. اين امر، همچنين به مالك يك طرح کمك مي كند تا اطمينان يابد كه مي تواند در اثر فروش انحصاري طرح خود سرمايه اي را كه قبلا صرف كرده، باز يابد . يك نظام كارآ در ثبت وحمايت از طر ح ها و ابتكارات شخصي، منفعت مصرف كننده و بطور عام افکار عمومی را نيز در پي مي آورد. به اين دليل كه در اثر رسميت يافتن كار ثبت، زمينه رقابت سالم، صداقت در تجارت، برانگيختن و تشويق ابتكارات، بخصوص در عرصه زيبانمايي، گسترش می يابد. حمايت از طرح هاي صنعتي تقويت قوة ابتكار در بخش هاي توليدي و صنعتي و نيز صنايع دستي و هنرهاي سنتي را به همراه داشته، به رشد اقتصادي كمك مي كند و اين امر موجب مي شود تا بخش هاي مذكور در فعاليت هاي تجاري و صادرات توليدات ملي مشاركت نمايند.

حمایت از طرح صنعتی چه حقوقی به دارنده آن می دهد؟

هرگاه یک طرح صنعتی به موجب قانون به ثبت برسد مالک آن از حق انحصاری جلوگیری از نسخه برداری غیر مجاز یا تقلید توسط شخص ثالث برخوردار می شود این حق موجب می شود اشخاص ثالث از ساخت، عرضه، واردات، صادرات یا فروش هر محصولی که طرح در آن به کار رفته یا در آن گنجانده شده است منع شوند. شایان ذکر است قانون و شیوه عملکرد هر کشور ، حوزه اصلی حمایت از طرح های ثبت شده را معین خواهد کرد به عنوان مثال جمهوری اسلامی ایران در ماده ۲۸ قانون حمایت از اختراعات، طرح های صنعتی، علائم و نام های تجارتی مصوب ۱۳۸۶ این حقوق را اینچنین بر می شمرد: الف – بهره برداری از هر طرح صنعتی که در ایران ثبت شده باشد، توسط اشخاص ، مشروط به موافقت مالک آن است . ب- بهره برداری از یک طرح صنعتی ثبت شده عبارت است از: ساخت ، فروش و وارد کردن اقلام حاوی آن طرح صنعتی . ج- مالک طرح صنعتی ثبت شد ه، می تواند علیه شخصی که بدون موافقت او افعال مذکور در بند (ب)این ماده را انجام دهد یا مرتکب عملی شود که عادتاً موجبات تجاوز آینده را فراهم آورد، در دادگاه اقامه دعوی نماید.

مدارک مورد نیازشخص حقیقی: 

-کپی شناسنامه و کارت ملی مالک

– کپی شناسنامه و کارت ملی طراح

– نمونه کالا / عکس

– آدرس و کد پستی

مدارک مورد نیازشخص حقوقی :

-روزنامه تاسیس شرکت

– روزنامه تغییرات شرکت

– کپی شناسنامه و کارت ملی مالک

– کپی شناسنامه و کارت ملی طراح

– نمونه کالا / عکس

-آدرس و کد پستی

ماده٢٠ـ از نظر این قانون، هرگونه ترکیب خطوط یا رنگها و هرگونه شکل سه بعدی با خطوط، رنگها و یا بدون آن، به گونه ای که ترکیب یا شکل یک فرآورده صنعتی یا محصولی از صنایع دستی را تغییر دهد، طرح صنعتی است. در یک طرح صنعتی تنها دسترسی به یک نتیجه فنی بدون تغییر ظاهری مشمول حمایت از این قانون نمیباشد.

ماده٢١ـ طرح صنعتی زمانی قابل ثبت است که جدید و یا اصیل باشد. طرح صنعتی زمانی جدیـد است که ازطریق انتشار به طور محسـوس و یا از طریق استفاده به هر نحو دیگر قـبل از تاریخ تسـلیم اظـهارنامه یا بر حسب مورد قبل ازحق تقدم اظهارنامه برای ثبت در هیچ نقطه ای از جهان برای عموم افشاء نشده باشد. مفاد قسمت اخیر بند (هـ) و بند (و) ماده (۴) این قانون درخصوص طرحهای صنعتی نیز قابل اعمال است.

ماده٢٢ـ اظهارنامه ثبت طرح صنعتی که به اداره مالکیت صنعتی تسلیم میشود، همراه نقشه، عکس وسایرمشخصات گرافیکی کالا که تشکیل دهنده طرح صنعتی هستند و ذکر نوع فرآوردههایی که طرح صنعتی برای آنها استفاده میشود، خواهد بود. اگر طرح صنعتی سه بعدی باشد، اداره مالکیت صنعتی میتواند نمونه واقعی یا ماکتی از آن را نیز به همراه اظهارنامه درخواست نماید. اظهارنامه مشمول هزینه مقرر برای تسلیم آن خواهد بود. اظهارنامه باید در بردارنده مشخصات طرح باشد و درمواردی که متقاضی همان طراح نیست، اظهارنامه باید به همراه مدرکی باشد که ذیحق بودن متقاضی را برای ثبت طرح صنعتی ثابت نماید.

ماده٢٣ـ مفاد مواد (۹) ،(۵) و بند (ج) مواد(۱۱) و (۱۵) این قانون درخصوص طرحهای صنعتی نیز قابل اعمال است.

ماده٢٤ـ دو یاچند طرح صنعتی را میتوان در یک اظهارنامه قید و تسلیم نمود، مشروط بر آنکه مربوط به یک طبقهبندی بینالمللی و یا مربوط به یک مجموعه یا ترکیبی از اجزاء باشد.

ماده٢٥ـ ممکن است ضمن اظهارنامه درخواست شود که انتشار آگهی ثبت طرح صنعتی از تاریخ تسلیم اظهارنامه حداکثر تا دوازده ماه و یا اگر ادعای حق تقدم شده است از تاریخ حق تقدم به تأخیر افتد.

ماده٢٦ـ متقاضی میتواند تا زمانی که اظهارنامه در جریان بررسی است، آن را مسترد نماید.

ماده٢٧ـ بررسی، ثبت و انتشار آگهی طرح صنعتی به ترتیب زیر خواهد بود: الف ـ تاریخ اظهارنامه همان تاریخ تسلیم آن به اداره مالکیت صنعتی است، مشروط بر این که در زمان تسلیم، اظهارنامه حاوی کلیه اطلاعاتی باشد که شناسایی متقاضی و همچنین نمایش گرافیکی کالای متضمن طرح صنعتی را میسر سازد. ب ـ اداره مالکیت صنعتی پس از وصول اظهارنامه، آن را ازنظر مطابقت با مفاد ماده (۲۲) و نیز اینکه طرح صنعتی مذکور، وفق مقررات مندرج در ماده (۲۰) و بند (و) ماده (۴) و مقررات مربوط میباشد، بررسی میکند. ج ـ درصورتی که اداره مالکیت صنعتی تشخیص دهد شرایط موضوع بند (ب) این ماده رعایت شده است طرح صنعتی را ثبت و آگهی مربوط را منتشر و گواهی ثبت آن را به نام متقاضی صادر مینماید در غیر اینصورت اظهارنامه را مردود اعلام میکند. د ـ هرگاه درخواستی طبق ماده (۲۵) ارائه شده باشد، پس از ثبت طرح صنعتی، نمونه طرح و مفاد اظهارنامه منتشر نمیشود. در این صورت اداره مالکیت صنعتی، یک آگهی حاوی تأخیر انتشار طرح صنعتی مذکور و اطلاعات مربوط به هویت مالک طرح ثبت شده و تاریخ تسلیم اظهارنامه و مدت تأخیر مورد درخواست و سایر امور ضروری را منتشر میکند. پس ازانقضاء مدت تأخیر درخواست شده، اداره مالکیت صنعتی آگهی طرح صنعتی ثبتشده را منتشر خواهد کرد. رسیدگی به دعوی راجع به یک طرح صنعتی ثبت شده درمدت تأخیر انتشار آگهی مشروط به آن است که اطلاعات مندرج در دفاتر ثبت واطلاعات مربوط به پرونده اظهارنامه به شخصی که علیه او دعوی اقامه میشود به طور کتبی ابلاغ شده باشد.

ماده٢٨ـ حقوق ناشی ازثبت طرح صنعتی،مدت اعتبار و تمدید آن به شرح زیراست: الف ـ بهره برداری از هر طرح صنعتی که در ایران ثبت شده باشد، توسط اشخاص، مشروط به موافقت مالک آن است. ٧ ب ـ بهره برداری از یک طرح صنعتی ثبت شده عبارت است از: ساخت، فروش و وارد کردن اقلام حاوی آن طرح صنعتی. ج ـ مالک طرح صنعتی ثبت شده، میتواند علیه شخصی که بدون موافقت او افعال مذکور در بند (ب) این ماده را انجام دهد یا مرتکب عملی شود که عادتاً موجبات تجاوز آینده را فراهم آورد، در دادگاه اقامه دعوی نماید. د ـ مدت اعتبار طرح صنعتی پنج سال از تاریخ تسلیم اظهارنامه ثبت آن خواهد بود. این مدت را میتوان برای دو دوره پنجساله متوالی دیگر پس از پرداخت هزینه مربوط تمدید نمود. پس از انقضاء هر دوره که از پایان دوره شروع میشود، یک مهلت شش ماهه برای پرداخت هزینه تمدید گردیده و همچنین جریمه تأخیر در نظر گرفته خواهد شد.

ماده٢٩ـ هر ذینفع میتواند از دادگاه ابطال ثبت طرح صنعتی را درخواست نماید. در این صورت باید ثابت کند که یکی از شرایط مندرج در مواد (۲۰) و (۲۱) رعایت نشده است و یا کسی که طرح صنعتی به نام وی ثبت شده پدیدآورنده آن طرح یاقائم مقام قانونی او نیست. مفادقسمت اخیر ماده(۱۸) دراین خصوص نیزاعمال میشود.